Visiones de Ferrolterra: Gonzalo Piñeiro, dono do castelo de Naraío en tempos do rei don Pedro I (1350

sábado, 11 de julio de 2020

Gonzalo Piñeiro, dono do castelo de Naraío en tempos do rei don Pedro I (1350 – 1369)

Os Piñeiro de Naraío gabábanse de descender dun epónimo Gonzalo Piñeiro, supostamente dono ou tenente do Castelo de Narahío en tempos do rei don Pedro I (1350 – 1369), a quen se fai partidario do bando petrista.

Véxase, por exemplo, o relato de frei Felipe de la Gándara. Non sen advertir que cometeu erros de bulto na identidade e filiación de persoeiros, títulos e lugares que cita: De Gonçalo Piñeiro, Señor de Naraýo, i de sus hijos i nietos, a avido grandes cavalleros i soldados, principalmente en la Orden de Malta, Fue uno el Vailío de Lora, fr. Iuan Piñeiro, que está enterrado en capilla suia, en la iglesia del convento de San Francisco de la Coruña, i otro hermano suio que fue comendador de Puerto-Marín, adonde está enterrado. Sus armas son una cuestodia del Santísimo Sacramento, que ganaron de los moros sus ascendientes, un pino cerca del castillo de Naraýo, y dos lebreles atados a él (…). Fernán Pérez de Andrade fue gran servidor del rei don Enrique, i le acompañó siempre después que se embarcó con él con gente de su casa en el Ferrol, dándole su padre navío i flete, i no se lo quiso dar otro caballero desta tierra llamado Gonçalo Piñeiro, Señor de la fortaleza de Naraýo i su tierra, que don Enrique se la quitó i la dio a Fernán Pérez, su valido. Fr. Felipe de la GÁNDARA, Armas y Triunfos de los Hijos de Galicia. Madrid, 1662, capit. XXVIII, pp. 304 e 305.

Segundo esta pasaxe, o Piñeiro perdería supostamente o devandito castelo por certo desplante ó entonces pretendente ó trono, don Enrique de Trastámara. Castelo que sería entregado logo polo mesmo don Enrique, xa convertido en rei, a Fernán Pérez de Andrade o Bo. A este teor, o que polo de agora non se documentaou foi a fortaleza de Naraío en mans dos Andrade con anterioridade á década dos 70 do século XIV. Tamén, cabe supor unha propiedade de reguengo para a dita fortaleza, do mesmo xeito que si se documenta o reguengo da freguesía de Santa María de Naraío, entregada por Enrique II ó Andrade. Do anterior podemos deducir que, si se acepta a existencia nese periodo da figura histórica dun Gonzalo Piñeiro, tal vez era casteleiro ou tenente do mesmo polo rei, e non propietario como aparece no relato de frei Felipe. Dese xeito, cabe ou ten más sentido o episodio relatado polo p. Gándara. Por outra parte, no século XV se testemuñan persoeiros apelidados Piñeiro no reino de Portugal, que se din descendentes dos de Naraío. Porén, colle visos de verosimilitude a cábala de que algún Piñeiro -¿o mesmo Gonzalo …?- formara parte do éxodo petrista no país veciño, e que tivera alí descendencia. No caso de Andrades e Tenreiros, liñaxes nativas desta comarca, xa está demostrado. Véxase o recente artigo de Ricardo PICHEL GOTERREZ, “Nuno Freire de Andrade, Mestre de Cristo. Tradición e vínculos dos Andrade co reino portugués”, en Madrygal nº. 17, Madrid, 2014, pp. 99-113.

Extraído do artigo: Ano 1500: A nao do ferrolán frei Xoán Piñeiro de Naraío, comendador sanxoanista de Trevejo (Cuenca) e de Portomarín (Lugo). Fernando DOPICO BLANCO. Ferrol, 2014.

O Castelo de Narahío no alto dun promontorio que bordea o río Castro e que perteñeceu a Gonzalo Piñeiro.

RESUMO DO CASTELO DE NARAHÍO:

Situación:

O Castelo de Narahío está sobre un accidentado promontorio na parte superior dun barranco formado polo río Castro, dominando todo o val nun lugar que impresiona ao visitante, no municipio de San Sadurniño, provincia da Coruña.

Para chegar, o xeito máis sinxelo é coller o corredor que une Ferrol con As Pontes, CR-G1.1. No quilómetro 16.2 desta estrada atopamos, á dereita, a indicación de Narahio. Tomando esta estrada e seguindo as abundantes indicacións pode chegar facilmente.

Historia:

Non se sabe a data da súa construción e, aínda que hai quen di que foi construído polos mouros, o máis probable é que fose construído a principios do século XIV.

A primeira noticia ben documentada que temos deste castelo é que pertencía a Gonzalo Piñeiro, un cabaleiro que estivo ao lado de Pedro I o Cruel nas pelexas fratricidas, polo que Enrique II, o que tiña as Mercedes, quitouno da fortaleza e apoderouno. concedida a Fernán Pérez de Andrade, que desde entón exercía dominio dela. O dominio de Narahío, exercido polos Andrades e posteriormente polos Lemos dende a Idade Media, abarcou parte das terras de San Sadurniño, das parroquias de Narahío, Ferreira, Igrexafeita e Lamas.

En 1466 foi destruída polos homes de Alfonso de Lanzós na sublevación irmandiña e en 1469 foi reconstruída por Diego de Andrade. Dende 1603 está abandonado e en evidente deterioro.

Descrición:

A planta deste castelo é moi irregular, xa que tivo que adaptarse ao desnivel do terreo. Dada a súa posición, non precisa foso nin ponte levadizo. Consérvase a garda, a porta principal ao leste e restos do edificio poligonal que pechou o patio de honra. Nunha das lona pódese ver unha fiestra apaixonada.

A torre de homenaxe, situada no centro, carece da parte superior, alcanzando só uns 16 metros de altura. Nel pódense ver algunhas fendas de frecha e a porta de entrada. Por encima do teito abovedado creceu moita vexetación. Na porta principal, feita de reixa, consérvanse o escudo mal erosionado e as bisagras da porta.

Parece que hai vestixios dun túnel que une o soto da garda coa beira do río, aínda que non é fácil explorar o terreo debido ao pincel que o cobre e o abrupto que é.

Unha visita a este castelo paga a pena, non só polo seu interese histórico, senón tamén polo entorno que o rodea e polo amplo panorama que se pode ver dende o seu patio.